Wat is viscerale pijn?
Het woord viscera is afkomstig uit het Latijn en betekent ingewanden. Viscerale pijn is pijn die ontstaat door activatie van een pijnreceptor die verbonden is met een orgaan in de borst-, buik-, of bekkenholte. Voorheen dacht men dat organen niet gevoelig waren voor pijn, maar inmiddels weten we dat dit niet waar is en organen daar wel degelijk gevoelig voor zijn.
Symptomen
De zenuwvoorziening van de organen komt vanuit verschillende plekken langs het ruggenmerg. Hierdoor is de pijnlijke plek vaak niet zo duidelijk aan te wijzen. Het is meestal een verspreide, doffe en zeurende pijn met een gevoel van ongemak. Soms komen daar andere klachten bij zoals misselijkheid, braken, zweten, darmklachten en emotionele reacties zoals angst. Dit komt omdat de zenuwbanen die verbonden zijn met de organen niet alleen pijnprikkels geleiden, maar ook prikkels die zorgen voor de werking van deze organen. Dit gebeurt via het zogenoemde autonome zenuwstelsel.
Wanneer er sprake is van een chronisch visceraal pijnsyndroom kan het zenuwstelsel zo verstoord zijn dat ook normale prikkels, zoals bijvoorbeeld eten of een normale volle blaas, ervaren worden als pijnlijk. We spreken dan van viscerale hyperalgesie. Bij sommige organen bestaat er een verbinding tussen zenuwen vanuit bepaalde organen en kan het zijn dat de pijn gevoeld wordt op een andere plek dan waar het betreffende orgaan zich bevindt. We noemen dit in medische termen 'referred pain'. Een voorbeeld daarvan is een prikkeling van het middenrif, door bijvoorbeeld een bloeding in de milt, die gevoeld wordt in de schouder.
Oorzaken
Er is nog veel onbekend over deze soort pijn, maar een aantal dingen zijn wel bekend. De pijn ontstaat doordat er prikkels vanuit de organen via de zenuwbanen naar het ruggenmerg gaan. Deze prikkels geeft een orgaan af op het moment dat er bepaalde stoffen vrijkomen. Meestal komt dit door uitzetting (bij een hol orgaan zoals bijvoorbeeld de darm), ontsteking of zuurstoftekort.
Viscerale pijn heeft in eerste instantie de functie om ons te waarschuwen als er een probleem is met een orgaan. We zoeken dan hulp om het probleem te vinden en te verhelpen, bijvoorbeeld bij een blindedarmontsteking of galblaasontsteking. Het kan echter gebeuren dat ondanks dat het probleem verholpen is, de organen pijnsignalen blijven afgeven. Dan spreken we over een chronisch visceraal pijnsyndroom. Verschillende factoren spelen hierbij een rol: de drempel waarboven een orgaan signalen afgeeft is verlaagd (dus een orgaan geeft sneller prikkels af), het zenuwstelsel is gevoeliger voor deze prikkels en de terugkoppeling vanuit het zenuwstelsel naar het orgaan om minder prikkels af te geven is verstoord.
Diagnose
Allereerst zal er uitgesloten moeten worden dat er een probleem is met een orgaan. Wanneer dit gedaan is en de pijn blijft aanwezig, dan spreken we van een chronisch visceraal pijnsyndroom.
Behandeling
Niet-medicamenteus
Er is vaak een complexe interactie tussen pijn, gedrag, gedachten, emoties en sociale context. Dat maakt dat de belangrijkste behandeling eigenlijk multidimensionaal is. De behandeling bestaat uit een combinatie van fysiotherapie, (soms specifiek gericht op het probleemgebied zoals bij bekkenbodemtherapie), begeleiding door een psycholoog (zoals bij cognitieve gedragstherapie) en ondersteuning met medicatie.
Medicamenteus
Opiaten zijn vaak niet de goede middelen bij viscerale pijn omdat zij op langere termijn niet effectief zijn bij dit type pijn. Als bijwerking kunnen ze maagdarmklachten geven waardoor de buikpijn verergert. Daarbij kunnen ze zorgen voor meer viscerale hyperalgesie (pijn als reactie op een normale prikkel). De medicamenten die gebruikt worden voor de behandeling van neuropathische pijn kunnen wel gebruikt worden. Er bestaat namelijk een overlap in de mechanismen bij viscerale pijn en neuropathische pijn. Het gaat dan om middelen als gabapentine, pregabaline en amitriptyline.
Interventioneel
Voor viscerale pijn zijn over het algemeen geen zenuwblokkades mogelijk, enkel in selectieve gevallen kunnen deze geïndiceerd zijn.
Er zijn aanwijzingen dat neuromodulatie mogelijk effectief zou kunnen zijn in de behandeling van viscerale pijn, maar dit wordt nog niet veelvuldig toegepast. Dit is een behandeling met risico’s en nadelen en er zal altijd voor gekozen worden om eerst de multidimensionele behandeling toe te passen.