Wat is coccygodynie?
Coccygodynie is een pijnlijke aandoening van het staartbeen (os coccygis) gelokaliseerd net boven de anus.
Symptomen
De klacht die de meeste patiënten met coccygodynie aangeven is pijn ter plaatse van het staartbeen, die uitgelokt wordt door zitten, maar ook kan voorkomen na lang te hebben gestaan of gewandeld. Fietsen is door directe druk van het zadel op het staartbeen veelal onmogelijk.
Risicofactoren
Coccygodynie komt 5 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Er bestaat ook een relatie met overgewicht. Vrouwen met een body mass index (BMI) van meer dan 27,4 en mannen met een BMI boven de 29,4 hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van coccygodynie.
Coccygodynie wordt meestal veroorzaakt door een val, vaak in zittende houding. Daarnaast kan herhaaldelijke druk op het os coccygis, bijvoorbeeld door een verkeerde zithouding of bij bepaalde sporten zoals fietsen en motorsport, aanleiding geven tot deze pijnlijke aandoening. Bij vrouwen kan een bevalling de veroorzaker zijn van coccygodynie. In 70% van de coccygodynie die door een ongeluk wordt veroorzaakt, zijn de gewrichtjes van het staartbeen betrokken. Er kan sprake zijn van bijvoorbeeld een verhoogde beweeglijkheid in deze gewrichtjes, of een verplaatsing van een gewricht.
Diagnose
De diagnose wordt meestal gesteld op grond van de typische beschrijving van de klachten. Het is belangrijk dat manueel onderzoek van het os coccygis wordt verricht, opdat onderscheid kan worden gemaakt tussen pijn die afkomstig is uit het bekken en pijn bijvoorbeeld van een hernia in de rug. Ook het verhogen van de druk in de buik door bijvoorbeeld te blazen op de hand (Vasalva manoeuvre) kan richting geven of de pijn daadwerkelijk van het os coccygis afkomstig is.
Er hoeft niet altijd beeldvorming plaats te vinden om de diagnose te kunnen stellen, maar soms wordt een zijwaartse röntgenfoto van het os coccygis gemaakt. Dit kan ook worden gedaan wanneer het staartbeen wordt bewogen, waarbij de (verhoogde) beweeglijkheid van de gewrichtjes kan worden bepaald. Het is zinvol de BMI te bepalen, daar dit een risicofactor is voor de aandoening. Als er een vermoeden is van andere oorzaken voor de pijn, moet altijd meer diagnostiek plaatsvinden.
In de meeste pijncentra zal ook oriënterend psychologisch onderzoek plaatsvinden, omdat bekend is dat bepaalde psychologische factoren een belangrijke rol kunnen hebben in de pijnbeleving.
Behandeling
In de eerste fase na het ontstaan van coccygodynie wordt vaak een afwachtend beleid geadviseerd, ondersteund met pijnmedicatie als een NSAID (bijvoorbeeld diclofenac of ibuprofen) en adviezen ten aanzien van een aangepaste zithouding. Behandeling door een fysio- of manueel therapeut, waarbij het os coccygis gemobiliseerd wordt, kan tevens een goed effect hebben op de pijnklachten.
Als bovenstaande therapieën onvoldoende helpen, kan worden overgegaan tot een lokale injectie ter plaatse van het staartbeen. Hierbij wordt een combinatie van een lokaal verdovingsmiddel en een ontstekingsremmer toegediend, wat in veel gevallen een positief effect heeft, vooral als dit gecombineerd wordt met mobilisatie therapie door een fysio- of manueel therapeut.
Een volgende mogelijkheid voor behandeling van coccygodynie is een proefverdoving van een zenuwknoop die zich aan de voorzijde van het heiligbeen en staartbeen (ganglion Impar) bevindt. Als dit de klachten voor een belangrijk deel wegneemt kan later een radiofrequente stroombehandeling van deze zenuwknoop plaatsvinden. Het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van deze behandeling is gering, maar in sommige gevallen kan hier toch voor worden gekozen. Uw pijnarts zal samen met u de voor- en nadelen van de behandeling afwegen.
Vroeger werd vaker een operatie verricht voor coccygodynie, waarbij het staartbeen verwijderd werd. Inmiddels is duidelijk dat de resultaten op de lange termijn matig zijn en er een behoorlijk risico bestaat op complicaties na de operatie. Een chirurgische behandeling voor coccygodynie wordt om deze reden over het algemeen afgeraden.