Wat is fentanyl?
Fentanyl is een morfineachtige pijnstiller met een sterke pijnstillende werking. Morfineachtige pijnstillers zijn opiaten, afkomstig uit opium. Het oefent zijn werking uit door lichaamseigen systemen te stimuleren die zorgen voor pijnstilling en kalmering.
Fentanyl wordt o.a. gebruikt in pleisters, deze zijn bedoeld als algemene pijnstilling omdat er continue pijnstilling wordt afgegeven.
Naast de continue pijn, kan de pijn af en toe heviger worden, wat wordt ervaren als een pijnpiek. Dit noemen we doorbraakpijn. Fentanyl in de vorm van (zuig)tabletten of neusspray werkt snel in, waardoor het geschikt is voor de behandeling van deze doorbraakpijn.
Indicatie
Fentanyl wordt voorgeschreven voor hevige pijn die onvoldoende reageert op middelen zoals paracetamol, NSAID?s en tramadol. Het gaat vaak om pijn na een operatie, pijn bij kanker en sommige vormen van chronische pijn.
Bijwerkingen
Helaas kan fentanyl ook vervelende bijwerkingen hebben. De meest voorkomende bijwerkingen zijn verstopping van de darmen, sufheid, misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn. In hoge dosering kan er ook benauwdheid ontstaan en verergering van slaapapneu?s (kortdurende ademhalingsstilstand tijdens de slaap). Neem bij een oppervlakkig wordende ademhaling direct contact op met uw behandelend arts.
De fentanyl-pleister kan huiduitslag veroorzaken.
Het gebruik van fentanyl kan leiden tot verslaving en gewenning. Met name de kortdurende middelen zoals Abstral? en met name Instanyl? werken zeer verslavend. Hierdoor zijn deze middelen in principe alleen ge?ndiceerd voor (doorbraak)pijn bij kanker. Bij plotseling staken van fentanyl kunnen ontwenningsverschijnselen optreden. Het is daarom van belang om onder begeleiding van uw behandelend arts het middel af te bouwen.
Zwangerschap & borstvoeding
Fentanyl mag tijdens de zwangerschap alleen op strikte indicatie gebruikt worden en dan zo kort mogelijk. Dit gebeurt altijd in overleg met de anesthesioloog of gynaecoloog. Fentanyl passeert de moederkoek en kan het kindje dus bereiken. Langdurige gebruik van fentanyl tijdens de zwangerschap kan onthoudingsverschijnselen en een oppervlakkige ademhaling bij het kindje veroorzaken na de geboorte.
Tijdens het gebruik van fentanyl mag u geen borstvoeding geven omdat het via de moedermelk doorgegeven wordt aan het kindje. Vijf dagen na het staken van de fentanyl mag u starten met het geven van borstvoeding.
Verkeer
Het gebruik van fentanyl kan leiden tot een verminderd reactie- en concentratievermogen en wazig of dubbel zien. U mag na starten of verhogen van de dosering gedurende twee weken geen auto rijden. Daarna mag u weer rijden, mits er geen rijgevaarlijke bijwerkingen zijn. Ook is het aan te raden om hier rekening mee te houden bij risicovol werk, zoals werk met machines. Wees u er van bewust dat uw verzekeraar in geval van schade in het verkeer, bij gelijktijdig gebruik van fentanyl, de kosten niet of beperkt zou kunnen vergoeden.
Interacties
Bij gelijktijdig gebruik van andere middelen kunnen de gunstige en de ongunstige effecten van fentanyl toenemen of afnemen. Ook uw eigen medicatie kan be?nvloed worden. Uw behandelend arts zal hier rekening mee houden en moet daarom precies weten welke middelen u gebruikt. Zorg daarom dat u een actueel overzicht van uw medicijnen heeft. Tevens is er sprake van een sterkere werking en meer bijwerkingen indien de fentanyl gelijktijdig wordt gebruikt met alcohol en bepaalde drugs.
Gebruik
Er zijn diverse manieren om fentanyl te gebruiken.
Voor de continue pijn wordt de fentanyl pleister (ook wel Durogesic?) gebruikt. Deze pleister wordt op de huid geplakt, en geeft gedurende 3 dagen een continue hoeveelheid fentanyl af. Breng de pleister met de vlakke hand aan en druk gedurende 30 seconden krachtig aan. Elke nieuwe pleister dient op een andere huidplek dan de vorige aangebracht te worden. Vouw de gebruikte pleister na het verwijderen dubbel met de kleefzijde naar binnen, doe terug in het zakje en lever in bij de apotheek. Ook eventuele ongebruikte pleisters terugbrengen naar de apotheek.
Bij warmte gaat de pleister meer afgeven, dus stel deze niet bloot aan warmtebronnen en neem bij koorts contact op met uw behandelend arts.
Voor de acute en hevige doorbraakpijn zijn er verschillende toedieningmogelijkheden.
De neusspray (Instanyl?, Pecfent?) werkt binnen 10 tot 30 minuten. Indien deze na 10 minuten onvoldoende werkt, mag u een tweede dosis nemen, bij voorkeur in het andere neusgat. Vervolgens moet u tenminste 4 uur wachten voordat u een volgende doorbraak-episode mag behandelen. Per dag mag u maximaal 4 van dit soort episodes behandelen, dus met 4 maal 2 een dosis.Tevens zijn er tabletten voor onder de tong (Abstral?) of (zuig-)tabletten die via het wangslijmvlies (Actiq?, Breakyl?, Effentora?) worden opgenomen. Gebruik deze tabletten volgens de beschrijving en slik de tabletten niet door. Indien er na 30 minuten geen effect optreedt, mag u nog een tablet nemen indien dit afgesproken is door uw behandelend arts. Er moet minstens 4 uur tussen 2 episodes van doorbraakmedicatie zitten.?