Wat is orale mucositis?
Orale mucositis is een irritatie van het slijmvlies in de mond: ook wel een ontstekingsreactie ten gevolge van chemotherapie of bestraling. Het verhoogt de kans op infecties door de beschadiging aan het slijmvlies dat bacteriën, schimmels en virussen de kans geeft om binnen te dringen.
Orale mucositis en stomatitis worden vaak door elkaar gebruikt. Echter stomatitis is een algemene ontsteking van het mondslijmvlies. Wanneer het mondslijmvlies specifiek geïrriteerd is door chemotherapie en/of radiotherapie spreken we van orale mucositis. Ook bij patiënten die voorbereid worden op een stamceltransplantatie komt orale mucositis vaak voor.
Orale mucositis kan zich bevinden in het slijmvlies door de gehele mond; tandvlees, tong, wangslijmvlies, gehemelte en lippen. Tevens kan het zorgen voor beschadiging van deze delen naast de speekselklieren en de tanden.
Symptomen
Orale mucositis is te herkennen aan een aantal symptomen. De slijmvliezen in de mond kunnen van kleur veranderen: in milde vorm zal het met name gaan om kleurverandering van de slijmvliezen; van roze naar rood of wit. Daarbij kan wat zwelling van tandvlees en/of mondslijmvlies ontstaan door vochtophoping; dat noemen we oedeem. Dit kan zich verder ontwikkelen naar blaren en makkelijk bloeden van het slijmvlies en/of tandvlees, zeker bij patiënten met een laag bloedplaatjesgehalte door de kanker(-behandeling).
Hierbij ervaart men een (hevige) pijn in de mond en is het gevoelig bij praten, slikken en kauwen. Dit laatste is soms zelfs onmogelijk waardoor je weinig tot geen voedsel binnen krijgt; men kan gewicht verliezen en de conditie kan verminderen. Daarnaast kan er sprake zijn van dik en taai slijm, smaakverandering of -verlies en een droge mond.
Oorzaken
Het is nog niet helemaal duidelijk hoe orale mucositis precies veroorzaakt wordt. Men vermoedt dat chemotherapie en radiotherapie cellen, weefsels en bloedvaten beschadigen in het mondslijmvlies, en dat er bovendien ontstekingsbevorderende stoffen gevormd worden. De beschadigde weefsels in de mond zijn zo extra vatbaar voor bacteriën die van nature in de mond aanwezig zijn.
Risicofactoren
Orale mucositis komt bij 80-100% van de patiënten die behandeld worden middels radiotherapie in het hoofd- halsgebied voor. Van alle patiënten die met chemotherapie worden behandeld komt het in 40% van de gevallen voor. Een gecombineerde therapie van chemoradiatie geeft in 89% van de gevallen orale mucositis.
Diagnose
De diagnose orale mucositis wordt gesteld op basis van de anamnese en lichamelijk onderzoek, waarbij uitgebreide inspectie van de mond verricht zal worden. Het is niet noodzakelijk om bloedonderzoek te verrichten of scans te laten maken.
Behandeling
Orale mucositis zelf kan enkel behandeld worden middels symptoombestrijding door pijnstilling en vochtig houden van de slijmvliezen. De wijze van pijnstilling zal in overleg met de behandelend oncoloog, pijnspecialist of huisarts worden vastgesteld. Patiënten die radiotherapie ondergaan en klachten hebben van orale mucositis worden soms behandeld met diclofenac. Dit is echter niet altijd een geschikt middel voor patiënten die chemotherapie ondergaan. In gevallen van ernstige pijn is het soms nodig om morfine voor te schrijven.
Naast deze pijnstillers kunnen patiënten ook baat ondervinden van cognitieve gedragstherapie of hypnose.
Wanneer er sprake is van een infectie door bacterie, schimmel of virus zal deze behandeld worden met een geschikt medicijn zoals bijvoorbeeld een antibioticum.
Preventie
Het is belangrijk de mond goed te verzorgen om beschadigingen, infecties of het niet kunnen eten of drinken zoveel mogelijk te voorkomen. Ook wanneer er al sprake is van orale mucositis is het belangrijk om erger te voorkomen. Overleg eventueel met uw (tand)arts of verpleegkundige om de mondverzorging te optimaliseren.